Genellikle şarlatanların kurbanlarını bilerek aldattığı düşünülür. Ancak yaptıklarının doğru olduğunu sanan ve başkaları ile yanlış bilgileri paylaşanları göz ardı etmemek gerekir. Alternatif ürün satıcılarının çoğu arkadaşları ve yakınları tarafından kandırılmış kişilerdir. Bir sağlıkçı birçok konuda bilimsel davranırken bazı konularda bilim dışı uygulamalar yapabilir. Sağlık alanında ölçüsüz, aşırı övgü ve abartmaya dayanan pazarlama şarlatanlık olarak tanımlanır. Alçak gönüllülük bilimcide bulunması gereken niteliklerin başında gelir.
Geçerli bir diploma sahibi olmak bile, tek başına yeterli değildir. Ne yazık ki birçok üniversitede bilimsel olmayan yöntemler öğretilmektedir. Daha kötüsü saygın üniversitelerden mezun olan birçok hekim daha sonra bilimsel yöntemden sapmıştır. Düşünme, tartışma, konuşma, otoritelere başkaldırma modern dünyanın önemli zenginlikleridir. Ancak, bu konuşma özgürlüğü sahte peygamberlerin doğmasına neden olmaktadır. Sahte peygamberlerin en sık görüldüğü alan beslenmedir. Konuyu iyi bilen birçok uzman dalaşmaya (polemiğe) girmemek için konuşmamaktadır ve meydan boş kalmaktadır.
Çevremizdeki şarlatanları ortaya çıkartmak için şu ipuçları kullanılabilir:
- Abartılı savlarını kanıtlamak için söylentileri kullanırlar, mesleki ünvanları geçersizdir ya da sahtedir.
- Bilimsel tıp tarafından dışlandıklarını ve baskı altında tutulduklarını iddia ederler.
- Kendilerini eleştirenleri dava ederek yıldırmaya çalışırlar.
- Tedavi yöntemlerini duyurmak için hastalarının politik güçlerini bile kullanırlar.
- Plasebo etkisinden bile maksimum çıkar sağlayan karizmatik bireylerdir.
- Yöntemlerini yasallaştırmaya ve sigorta ajanslarının ödemesini sağlamaya çalışır.
- Tribüne oynarlar, halkın desteğine ihtiyaç duyarlar, genellikle dinsel duyguları kötüye kullanırlar.
Son zamanlarda dinsel duyguları değil de başka ideolojileri de kötüye kullanan şarlatanların türediği görülmektedir.
Prof. Dr. Okan Kuzhan
